Vì sao tuyên bố mới của Mỹ về Biển Đông có ý nghĩa quan trọng?

Song điều đó không mặc nhiên mang lại cho các phán quyết này sức nặng của "luật quốc tế" thông thường.

Do đó, các quan chức Mỹ trước kia đã kêu gọi Trung Quốc tuân thủ phán quyết, nhưng họ cũng tránh nói thẳng rằng các hành động cụ thể của Trung Quốc vi phạm phán quyết là "phi pháp".sửa máy in tận nơi quận tân phú

Washington chỉ sử dụng từ này với một số yêu sách nhỏ của Trung Quốc mà vi phạm trực tiếp quyền tự do hàng hải của Mỹ theo luật tập quán quốc tế. Chúng bao gồm đường cơ sở thẳng mà Trung Quốc đòi yêu sách đối với quần đảo Hoàng Sa đang chiếm đóng phi pháp của Việt Nam, hay việc Trung Quốc đòi hỏi các bên phải báo trước về hoạt động qua lại vô hại.

Dù Mỹ thường xuyên chỉ trích Trung Quốc vì đánh bắt, khai thác dầu khí và sách nhiễu láng giềng trong vùng đặc quyền kinh tế của họ, nói những hành động này là "hung hăng" hay "gây mất ổn định", Mỹ chưa bao giờ nói những hành động này là "phi pháp".

"Các chính quyền Mỹ trước đây có xem các hành động của Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa láng giềng là phi pháp hay không? Gần như chắc chắn là vậy. Nhưng họ không công khai nói vậy cho đến bây giờ", ông Poling nói.
Tác động của chính sách mới

Bản thân tuyên bố mới, theo ông Poling, có thể đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực đối phó với Trung Quốc hay huy động sự ủng hộ đối với các đối tác của Mỹ về lâu dài.

Tác động tức thì nhất của tuyên bố là trên mặt trận ngoại giao, việc tập hợp sự ủng hộ của quốc tế chống lại các hoạt động "phi pháp" dễ dàng hơn nhiều so với các hoạt động chỉ bị coi là gây phiền nhiễu hoặc gây bất ổn.

Tuyên bố cũng gây tổn hại lớn hơn cho một quốc gia mong muốn trở thành lãnh đạo toàn cầu bị cáo buộc vi phạm thô bạo luật quốc tế, ông Poling nói.


Các quan chức Mỹ có thể dùng ngôn từ mạnh mẽ hơn này trong tuyên bố tại các diễn đàn quốc tế và gây áp lực lên các đối tác và đồng minh để họ làm điều tương tự.

Việc này có thể xảy ra không chỉ tại các hội nghị khu vực như Cấp cao Đông Á (EAS), mà trong các cơ chế như nhóm Quad (Bộ Tứ Kim Cương), nhóm G-7, cũng như trong nhiều cuộc họp song phương hay ba bên khác nhau.

Lần tới, nếu một tàu hải cảnh Trung Quốc hay đội tàu cá Trung Quốc xuất hiện và quấy nhiễu trong vùng biển nước khác, Mỹ có thể sẽ lên tiếng mạnh mẽ hơn để chỉ trích hành động phi pháp này. Và điều này sẽ có ảnh hưởng đáng kể đến uy tín quốc tế của Bắc Kinh.

Tổn thất kinh tế của Trung Quốc cũng có thể có. Bằng việc tuyên bố rất nhiều hoạt động trên biển của Trung Quốc là bất hợp pháp, chính quyền Mỹ đã thiết lập cơ sở cho các biện pháp trừng phạt đối với các công ty và thực thể Trung Quốc trong tương lai.

David Stilwell, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ, đã khẳng định phương án trừng phạt "đang ở trên bàn".

Tuyên bố chắn chắn sẽ làm gia tăng căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington. Song về lâu dài, theo ông Poling, khi có chính sách phối hợp rộng hơn để gây áp lực với Bắc Kinh và liên minh quốc tế lớn hơn để hỗ trợ các nước ở Đông Nam Á, Trung Quốc có thể buộc phải đi đến một thỏa hiệp mà cộng đồng quốc tế có thể chấp nhận.

"Và đó cuối cùng là cơ hội tốt nhất để xử lý hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông", chuyên gia CSIS kết luận.